Zamiast kar. Czy wychowanie bez kar jest możliwe?

Kary robią więcej szkody niż pożytku. Na pierwszy rzut oka przynoszą pożądany efekt, ale nie jest on długotrwały. Znasz to? Czytaj dalej. Co zamiast kar?

Niegrzecznemu dziecku należy się kara.

Po pierwsze – nie ma niegrzecznych dzieci. Dzieci nie zachowują się tak, jak byśmy tego chcieli z miliarda różnych powodów. Może to być nuda, nadmiar bodźców, zmęczenie, głód, itd. Generalnie chodzi o niezaspokojoną potrzebę dziecka. Każde zachowanie wynika z niezaspokojonych potrzeb. Nie tylko u dzieci.

Po drugie – kary nie działają! Głównie uczą tego, jak uniknąć ukarania w przyszłości, a nie tego, jak zachowywać się poprawnie i zgodnie z normami społecznymi. Więcej o nieskuteczności kar przeczytasz w artykule “Czego uczy kara?”

Utarło się, że wychowanie bez kar jest niemożliwe. W tym artykule chcę Ci pokazać, że tak nie jest. Chcę zaprezentować Ci alternatywy do stosowania kar. Od czego trzeba zacząć? Od zmiany swojego myślenia, przekonań, a nie metody (czyli zastąpienia kary inną „metodą wychowawczą”). Pierwsze, z czego musisz zdać sobie sprawę to to, że kary są dla rodziców, nie dla dzieci. Co mam na myśli? Rodzic, wymierzając dziecku karę, radzi sobie z własnym napięciem, może poczuciem bezsilności, może ze zniechęceniem. Dziecko nie dostaje w karze nic, co by pozytywnie wpływało na jego rozwój.

Wychowanie to nie karanie.

1. Zorganizuj przestrzeń.

Ta wskazówka dotyczy przede wszystkim rodziców małych dzieci. Dobrze jest tak dopasować otoczenie do swojego dziecka, żeby nie musieć wiecznie krzyczeć do niego, że czegoś mu nie wolno. Dzięki przeorganizowaniu przestrzeni unikniesz dziecięcych pokus i niepożądanych zachowań. Jeśli nie chcę, żeby Krzyś niszczył książki, które są w zasięgu jego małych rączek, przekładam je na wyższą półkę. Wyłączam telewizor przy synku, ponieważ nie chcę, żeby się w niego wpatrywał. Chowam miski z jedzeniem kota do zamkniętego pomieszczenia, żeby dziecko nie mogło się do nich dorwać.

2. Tłumacz do znudzenia.

To, że Twoje dziecko jest za małe i i tak czegoś nie zrozumie, nie oznacza, że będzie tak zawsze. Warto maluchowi tłumaczyć pewne zasady, normy, związki przyczynowo-skutkowe już teraz (niezależnie na jakim jest etapie rozwoju). Może nie zrozumie ich za dzień, dwa, ale już za miesiąc czy rok powinien.

3. Konsekwencje zamiast kar.

Twoim zadaniem jest znaleźć coś, co będzie naturalną i sensowną konsekwencją zachowania Twojego dziecka. Szlaban na bajki, bo nie umyło zębów, to nie jest konsekwencja, tylko kara. Ale kiedy dziecko rozleje sok, może powycierać plamy. Kiedy zniszczy czyjąś zabawkę, może odkupić ją za swoje kieszonkowe lub dać w zamian jakąś swoją.

4. Wprost!

Dziecko musi mieć szansę w ogóle zrozumieć, o co Ci chodzi. Dlatego mów wprost, czego oczekujesz. Unikniesz dzięki temu wielu frustracji wynikających z niezrozumienia. Zamiast mówić: „Tu wiecznie jest bałagan!” lepiej powiedz: „Lubię, kiedy jest tu porządek. Myślę, że poukładanie pluszaków na półce pomoże.”

5. Poszukiwacze przyczyn

Pomóż dziecku określić, co wpływa na jego zły nastrój, a tym samym na złe zachowanie. Pamiętaj, że dziecko w swoim zachowaniu wyraża niezaspokojone potrzeby. Spróbujcie wspólnie je odkryć, nazwać i zaspokoić.